Ai là tiến sĩ toán học đầu tiên của Việt Nam, nhà toán học Việt Nam đầu tiên bảo vệ luận án tiến sĩ
AI LÀ TIẾN SĨ TOÁN HỌC ĐẦU TIÊN CỦA VIỆT NAM?
Có nhiều người cho rằng Phạm Tỉnh Quát là người Việt Nam đầu tiên bảo vệ luận án tiến sĩ toán học. Họ cho rằng ông bảo vệ tiến sĩ quốc gia (Doctor d’Etat) ở Paris cùng năm 1948 với Lê Văn Thiêm nhưng ông Quát bảo vệ trước ông Thiêm vài tháng. Vậy có thật là Phạm Tỉnh Quát là người Việt Nam đầu tiên có học vị tiến sĩ toán học hay không?Tuy nhiên, theo các thông tin trên Wikipedia, Lê Văn Thiêm đã bảo vệ luận án tiến sĩ tại Đức khoảng 1944-1945. Nhưng những thông tin này chứa đựng nhiều mâu thuẫn.
Ông Thiêm coi nhà toán học Phần Lan Nevanlinna là thầy của mình, nhưng trong thời gian đó ông Nevanlinna không ở Đức. Điều này đặt ra một câu hỏi lớn về tính xác thực của thông tin trên Wikipedia.
Trở về nước, sau rất nhiều nỗ lực tìm hiểu, họ đã nhận được email của TS. U. Hunger từ phòng lưu trữ ĐH Göttingen với nội dung sau: Tôi có thể chứng thực rằng Thiem Le Van đã bảo vệ luận án tiến sĩ ở đây (hồ sơ bảo vệ số Math.Nat.Prom. 0728). Tên của luận án là “Về việc xác định kiểu của một diện Riemann mở đơn liên”. Phản biện chính của luận án, và cũng là thầy hướng dẫn, là Hans Wittich.
Buổi bảo vệ được tổ chức vào ngày 4-4-1945, bằng tiến sĩ được trao vào ngày 8.4.1946. Điểm đánh giá trung bình: Giỏi.
Khi nhìn thấy Bằng tiến sĩ trong đó ghi trao cho Lê Văn Thiêm từ Lac Thien, Annam, trái tim chúng tôi như nghẹn lại. Tên nước Việt Nam lúc đó chưa có và đất nước chúng ta chỉ được thế giới biết đến là 3 miền thuộc địa Tonkin (Bắc bộ), Annam (Trung bộ) và Cochinchina (Nam bộ) của Pháp.
Bản lý lịch của Lê Văn Thiêm cho chúng ta biết ông sang làm luận án tiến sĩ tại ĐH Göttingen với học bổng của Quỹ Alexander von Humboldt, quỹ hỗ trợ danh tiếng nhất của Đức cho các nhà khoa học nước ngoài. Ông bảo vệ chỉ 4 ngày trước khi quân đồng minh chiếm được Göttingen.
Như vậy, câu hỏi ai là tiến sĩ toán học Việt Nam đầu tiên đã được trả lời. Đó chính là nhà toán học Lê Văn Thiêm. Hơn thế nữa đó là bằng tiến sĩ của ĐH Göttingen, nơi được coi là trung tâm toán học thế giới trước Thế chiến thứ hai. Xem phả hệ các nhà toán học chúng ta thấy ông Thiêm là hậu duệ trực tiếp của các nhà toán học nổi tiếng thế giới như Leibniz, cha con Bernoulli, Euler, Lagrange, Fourier, Dirichlet, Kronecker.
SƠ LƯỢC TIỂU SỬ NHÀ TOÁN HỌC LÊ VĂN THIÊM
Giáo sư Lê Văn Thiêm sinh ngày 25-3-1918 tại làng Lạc Thiện, xã Trung Lễ, huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh trong một gia đình trí thức.Năm 1949, ông đã từ châu Âu về Việt Nam qua đường Thái Lan. Sau đó ông đi bộ từ Nam Bộ ra Việt Bắc, tham gia xây dựng trường đại học đầu tiên ở chiến khu. Cùng các trí thức khác như Tạ Quang Bửu, Trần Đại Nghĩa..., ông đã xây dựng nền móng cho khoa học Việt Nam.
Với sự trợ giúp của GS Hoàng Tụy, ông đã góp phần đưa nền toán học Việt Nam trong thời kỳ 1960-1980 lên một vị trí cao trong khu vực, được cả thế giới biết đến. Tới nay cuộc đời và sự nghiệp của ông đã trở thành một phần của lịch sử phát triển toán học Việt Nam hiện đại.
Ông là Viện trưởng đầu tiên của Viện Toán học, chủ tịch đầu tiên của Hội Toán học Việt Nam và tổng biên tập đầu tiên của hai tạp chí toán học Việt nam là tạp chí “Acta Mathematica Vietnamica” và “Vietnam Journal of Mathematics”.
Ông cũng là hiệu trưởng đầu tiên của Đại học Sư phạm Hà Nội (khi đó có tên là Đại học Sư phạm Khoa học) và Đại học Khoa học Tự nhiên Hà Nội (khi đó có tên là Đại học Khoa học Cơ bản).
Ông đã mất năm 1991. Hiện nay, tên của ông được đặt cho một giải thưởng toán học trong nước.
Xem thêm: Ai là nhà toán học đầu tiên của Việt Nam?
Nguồn: TTO
